Tι κοινό μπορεί να έχει ένα πιάτο μακαρόνια, ένα απορρυπαντικό, ένα μπιτόνι βιοκαύσιμο και ένα κραγιόν; Το φοινικέλαιο που κρύβεται στα συστατικά τους. Πρόκειται για το πλέον διαδεδομένο φυτικό έλαιο στον κόσμο, το οποίο απαντάται σε δεκάδες προϊόντα που καταναλώνουμε ή χρησιμοποιούμε καθημερινά και δεν είναι παρά ένας στυγνός «δολοφόνος» δασών ζώων και… ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το ζήτημα έφερε ξανά στο προσκήνιο, μια διάσημη Βρετανίδα make-up artist, η Emmy Burbidge, η οποία θέλησε να μάθει από πού προέρχεται το φοινικέλαιο που υπάρχει στο 70% των καλλυντικών που χρησιμοποιεί στο σαλόνι ομορφιάς της. Ταξίδεψε στην Παπούα Νέα Γουινέα για να ανακαλύψει την αλήθεια για το τι πραγματικά περιέχουν τα κραγιόν της και για να μάθει αν είναι βιώσιμος ο τρόπος παραγωγής του ελαίου.
Συνοδοιπόρος της σε αυτό το ταξίδι που στόχο είχε να ξεσκεπάσει το μεγάλο μυστικό του φοινικέλαιου, ήταν το BBC που κατέγραψε σε ένα μίνι – ντοκιμαντέρ τι πραγματικά συμβαίνει.
Το πιο αμφιλεγόμενο λάδι
Ένα τεράστιο οικολογικό και κοινωνικό έγκλημα συντελείται καθημερινά στα δάση της κυρίως της Ινδονησίας και της Μαλαισίας, αλλά και σε αυτά της Παπούας-Νέα Γουινέα, της Λιβερίας, του Καμερούν, της Δημοκρατίας του Κονγκό, της Κολομβίας και του Περού. Ηθικοί αυτουργοί είναι οι μεγάλες πολυεθνικές που αναζητούν όλο και περισσότερο φοινικέλαιο ως βασική πρώτη ύλη για τα προϊόντα με τα οποία προμηθεύουν τις δυτικές κοινωνίες.
Μπορεί να μην έχουν περάσει ούτε καν είκοσι χρόνια από τότε που το φοινικέλαιο έγινε το πιο χρησιμοποιούμενο έλαιο παγκοσμίως, αλλά ήδη έχει καταφέρει να καταστεί μία από τις βασικές αιτίες για τη μαζική καταστροφή διαφόρων οικοσυστημάτων στις τροπικές περιοχές, όπου έχουν την τύχη και παράλληλα την ατυχία να το παράγουν. Τα τροπικά οικοσυστήματα υφίστανται σήμερα τη μεγαλύτερη πίεση στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, με αποτέλεσμα απώλειες όχι μόνο σε πολύτιμη βλάστηση αλλά και σε πολλά ζωικά είδη. Οι επιπτώσεις από την παραγωγή φοινικελαίου δεν περιορίζονται όμως μόνο στα τροπικά δάση, τα οποία, συν τοις άλλοις κατακαίγονται κάθε χρόνο από εμπρηστές που θέλουν να επεκτείνουν τις φυτείες τους. Αυξανόμενη πίεση δέχονται και τα παρακείμενα θαλάσσια οικοσυστήματα, με αποτέλεσμα τη μη αναστρέψιμη απώλεια υπόγειων υδάτων, την αποξήρανση ποταμών και τη συνολική αλλαγή του τοπικού κλίματος στο ήδη επιβαρυμένο πλαίσιο της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής. Φυσικά αυτές οι αλλαγές δεν επηρεάζουν μόνο την τροπική πανίδα και χλωρίδα αλλά και τους ντόπιους, η ζωή των οποίων συνδέεται στενά με αυτά τα οικοσυστήματα.
Πού κρύβεται το φοινικέλαιο;
Το φοινικέλαιο βρίσκεται κυριολεκτικά παντού. Πρώτα από όλα χρησιμοποιείται ως λάδι μαγειρικής και έλαιο ζαχαροπλαστικής παντού στον πλανήτη, κρυμμένο στη γνωστή σε όλους μας μαργαρίνη. Ζυμαρικά, μπισκότα, σοκολάτες, κέικ, πατατάκια, παγωτά, μαγιονέζες, είναι μερικές μόνο από τις τροφές που περιέχουν το επίμαχο λάδι. Πολλές φορές οι ετικέτες των τροφίμων κρύβουν μάλιστα την παρουσία του πίσω από τη γενική αναφορά ότι κάτι περιέχει «φυτικά έλαια» ή «φυτικά λίπη». Δεν είναι καν υπερβολή να λεχθεί ότι είναι το βασικό συστατικό στο 50% των συσκευασμένων προϊόντων που μπορεί να βρει κανείς στο σούπερ μάρκετ.
Παράγωγα του φοινικέλαιου χρησιμοποιούνται επίσης σε καλλυντικά, σαπούνια και απορρυπαντικά, αλλά και στα αμφιλεγόμενα βιοκαύσιμα. Η αυξανόμενη χρήση του στη βιομηχανία τροφίμων οφείλεται στο χαμηλό του κόστος, τις πολλαπλές του χρήσεις και την υψηλή του ανθεκτικότητα απέναντι στις ακραίες θερμοκρασίες και κυρίως στην οξείδωση κατά το τηγάνισμα.
Να σε κάψω… δάσος, να σ’ αλείψω λάδι
Η είδηση των καταστροφικών πυρκαγιών στον Αμαζόνιο ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά όλης της ανθρωπότητας, που έσπευσε να εκφράσει την κραυγή αγωνίας της για τον «πνεύμονα» του πλανήτη, ανοίγοντας μια μεγάλη συζήτηση για το ζήτημα της αποψίλωσης των δασών.
Όμως ο κόσμος δεν έχει δείξει την ίδια όψιμη ευαισθησία για το τι έχει συμβεί στα δάση της Ινδονησίας και της Μαλαισίας τα τελευταία 20 χρόνια. Τις δύο χώρες που μαζί αντιπροσωπεύουν το 85% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής φοινικέλαιου. Τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φανερώνουν ότι το 40 % της παγκόσμιας αποψίλωσης προκαλείται από τη στροφή σε μεγάλες μονοκαλλιεργητικές φυτείες φοινικόδεντρων.
Οι εμπρησμοί ξεκίνησαν σε μεγάλη κλίμακα τη δεκαετία του 1990 και οι πυρκαγιές που καταγράφονται κάθε χρόνο σε αυτές τις δύο χώρες είναι δεκάδες χιλιάδες. Οι εταιρείες παραγωγής φοινικέλαιου και χαρτοπολτού καίνε δάση προκειμένου να τα αντικαταστήσουν με επωφελείς μονοκαλλιέργειες φοινικόδεντρων, οι οποίες κάθε χρόνο επεκτείνονται όλο και περισσότερο. Μάλιστα έχει υπολογιστεί ότι η αποψίλωση ενός εκταρίου δάσους μέσω της υλοτόμησης κοστίζει σε μια εταιρεία 150 δολάρια, την ίδια στιγμή που μπορεί να «πετύχει» το ίδιο αποτέλεσμα μέσω εμπρησμού, με κόστος μόλις 7 δολάρια.
Το κόστος για τον πλανήτη είναι τεράστιο. Η Ινδονησία κάθε χρόνο χάνει τις μεγαλύτερες εκτάσεις τροπικού δάσους στον κόσμο, μεγαλύτερες κι από τη Βραζιλία που αντιμετωπίζει την αποδάσωση του Αμαζονίου. Αξίζει να σημειωθεί, ότι παρόλο που δεν είναι μια βιομηχανική χώρα, η Ινδονησία είναι σήμερα ένας από τους μεγαλύτερους ρυπαντές CO2 στον κόσμο.
Μια γενοκτονία σπάνιων ζώων
Το φοινικέλαιο δεν αποτελεί μόνο τη μεγαλύτερη απειλή για τα τροπικά δάση αλλά και για τον πληθυσμό περισσότερων από 300.000 διαφορετικών ειδών ζώων, που ζουν στις περιοχές που παράγεται. Όσο καταστρέφεται το φυσικό περιβάλλον διαβίωσης τους, τόσο μειώνεται η διαθέσιμη τροφή για αυτά τα ζώα, με αποτέλεσμα να πεθαίνουν από ασιτία. Την ίδια στιγμή τα ζώα αυτά χάνουν το φυσικό τους σπίτι, ενώ γίνονται πιο εύκολα θήραμα για τους λαθροκυνηγούς που είτε τα δολοφονούν είτε τα αιχμαλωτίζουν για να τα προωθήσουν σε παράνομες αγορές ως κατοικίδια.
Οι ουραγκοτάγκοι, που είναι από τους στενότερους συγγενείς του ανθρώπου, βρίσκονται στο στόχαστρο. Περίπου 6 με 12 ουρακοτάγκοι δολοφονούνται βάναυσα κάθε μέρα. Αν δεν τους αφήσουν να πεθάνουν από την πείνα, τους θάβουν ζωντανούς, τους κόβουν τα χέρια για να μην πειράζουν τους πολύτιμους καρπούς του δάσους ή τους καίνε ζωντανούς. Το 90% του πληθυσμού τους έχει ήδη χαθεί!
Η βιομηχανία του φοινικέλαιου έχει προωθήσει και την λαθροθηρία των τίγρεων για την παράνομη προμήθεια διαφόρων μερών του σώματος τους στις διεθνείς αγορές. Ακριβώς όπως η αποψίλωση των δασών και η ανάπτυξη παραγωγής φοινικέλαιου αυξάνει τη συχνότητα της λαθροθηρίας για τις τίγρεις, έτσι λειτουργεί και για άλλα είδη ζώων, όπως η αρκούδα της Μαλαισίας. Οι βιότοποι που ζούσαν αυτά τα ζώα ήταν μέχρι πρότινος δύσκολα προσπελάσιμοι από τους λαθροκυνηγούς και από τους λαθρέμπορους. Σήμερα όμως, με την αποψίλωση των δασών, οι λαθροκυνηγοί τις εντοπίζουν πολύ πιο εύκολα. Όπως είναι γνωστό ή άγνωστο στην κινέζικη ιατρική η χολή της αρκούδας είναι ένα πολύτιμο ελιξήριο, ενώ η σούπα από το πόδι της ένα από τα πιο εκλεκτά κι ακριβά εδέσματα σε όλη την Ασία.
Δουλειά χωρίς ανάσα
Το φοινικέλαιο, επίσης, από «ευχή» γίνεται «κατάρα» και πηγή πολυάριθμων κοινωνικών και οικονομικών συγκρούσεων για τους ντόπιους πληθυσμούς. Πέραν του κινδύνου εκτοπισμού αυτοχθόνων πληθυσμών, την καταναγκαστική εργασία, την εργασιακή εκμετάλλευση παιδιών, τόσο όσοι ζουν στις περιοχές των καλλιεργειών, όσο και αυτοί που ζουν σε πόλεις γύρω από αυτές υποφέρουν από την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Στην Ινδονησία αλλά και στη γειτονική Μαλαισία, τη Σιγκαπούρη, και πολλές άλλες χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας, χιλιάδες άνθρωποι εισάγονται στο νοσοκομείο με αναπνευστικά προβλήματα, ενώ οι ρύποι στην ατμόσφαιρα πολλές φορές ξεπερνούν κατά 10 φορές τα επιτρεπτά όρια. Στη Σιγκαπούρη, το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο που αρκετές μέρες το χρόνο τα σχολεία κλείνουν ώστε τα παιδιά να προφυλαχθούν από την αιθαλομίχλη.
Να πάψουμε να το χρησιμοποιούμε;
Ο κόσμος έχει αρχίσει και ευαισθητοποιείται. Πολλές παγκόσμιες εκστρατείες ενημερώνουν τον κόσμο ότι αγοράζοντας προϊόντα μη-βιώσιμου φοινικέλαιου, προκαλούν άμεσα τον εμπρησμό και την αποδάσωση των τροπικών δασών και καλούν τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις να στηρίξουν το βιώσιμο φοινικέλαιο.
Μάλιστα η WWF σημειώνει, ότι παραδόξως, το ζητούμενο δεν είναι το μποϊκοτάζ στο φοινικέλαιο! Γιατί; Γιατί η παραγωγή φοινικέλαιου χρησιμοποιεί λιγότερη γη απ’ ό,τι οποιοδήποτε άλλο φυτικό λάδι. Με άλλα λόγια, η στροφή της βιομηχανίας σε άλλη πηγή φυτικού ελαίου θα είχε ακόμα χειρότερα αποτελέσματα. Στόχος είναι η παραγωγή βιώσιμου φοινικέλαιου, που δεν περιλαμβάνει την καταστροφή τροπικών δασών και που στηρίζει το εισόδημα της τοπικής κοινωνίας. Παρόλ’αυτά δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι το βιώσιμο φοινικέλαιο δεν είναι τίποτα παραπάνω από μία ταμπέλα.
Μέχρι στιγμής υπάρχει μόνο ένας οργανισμός, ο Roundtable on Sustainable Palm Oil (R.S.P.O.) πιστοποιεί τη βιωσιμότητα ή μη του φοινικέλαιου που κυκλοφορεί στην αγορά. Όμως, μόλις το 17% των μελών του είναι παραγωγοί φοινικέλαιου και η πλειοψηφία του είναι μεταποιητές, κατασκευαστές καταναλωτικών αγαθών, έμποροι φοινικέλαιου, τράπεζες, επενδυτές και ορισμένες περιβαλλοντικές ΜΚΟ.
πηγή: tvxs
0 comments :
Post a Comment