Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο
Ο χειμώνας για κάποιους σημαίνει χουχούλιασμα, θαλπωρή και χαλάρωση. Για κάποιους άλλους όμως σημαίνει μελαγχολία, απαισιοδοξία και κακή διάθεση. Γιατί αυτή είναι η στιγμή που η εποχική κατάθλιψη χτυπάει την πόρτα αρκετών από εμάς. Μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε ή το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε πάλι την άνοιξη;
Τι είναι
Η εποχική συναισθηματική διαταραχή ή εποχική κατάθλιψη ή χειμωνιάτικη κατάθλιψη όπως είναι ευρύτερα γνωστή, είναι ένα είδος κατάθλιψης που συνδέεται όπως άλλωστε μαρτυρά και το όνομά της- με την αλλαγή των εποχών και το πέρασμα από τους καλοκαιρινούς μήνες στο φθινόπωρο και στον χειμώνα οπότε και συνήθως τα συμπτώματά της κορυφώνονται (ωστόσο, υπάρχει και εποχική κατάθλιψη που εμφανίζεται τους καλοκαιρινούς μήνες, όμως είναι πιο σπάνια).
Όταν κάποιος έχει εποχική κατάθλιψη, μετα το τέλος του καλοκαιριού που αλλάζει ο καιρός ξεκινάει να νιώθει την ενέργεια και τη διάθεσή του να πέφτουν. Όσο μάλιστα προχωράμε προς τον χειμώνα μπορεί να αισθάνεται πιο άσχημα . Όταν όμως μπαίνει η άνοιξη και προχωράμε προς το καλοκαίρι, η κατάσταση βελτιώνεται αισθητά.
Τα συμπτώματά της μπορεί να περιλαμβάνουν:
Αίσθημα θλίψης και μελαγχολίας για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σχεδόν καθημερινά
Χαμηλά επίπεδα ενέργειας και αίσθημα κόπωσης
Απώλεια ενδιαφέροντος για πράγματα που συνήθως απολαμβάναμε
Άγχος
Χαμηλή αυτοεκτίμηση
Έλλειψη κινήτρων και σκοπού
Προβλήματα στον ύπνο (αϋπνία, νυχτερινή αφύπνιση, δυσκολία στην έλευση του ύπνου, υπερβολικά πολλές ώρες ύπνου κ.ο.κ.)
Αλλαγές στην όρεξη συνήθως αύξηση της όρεξης , συνέπεια αύξηση του βάρους , προτίμηση σε ανθυγιεινές τροφές ειδικά υδατάνθρακες, απώλεια ή αντίθετα απόκτηση κιλών κ.λπ.)
Εκνευρισμός χωρίς λόγο
Δυσκολία ή αδυναμία συγκέντρωσης
Ψυχοσωματικά συμπτώματα (πόνος στο στομάχι, εντερικές διαταραχές, δερματικά προβλήματα κ.λπ.)
Απαισιόδοξες σκέψεις
Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (χρήση αλκοόλ ή άλλων ουσιών, αυτοτραυματισμός, σκέψεις ή και απόπειρα αυτοκτονίας κ.ο.κ.)
Γιατί συμβαίνει
Οι λόγοι στους οποίους οφείλεται η εποχική κατάθλιψη δεν είναι απολύτως ξεκάθαροι, φαίνεται όμως ότι παίζουν ρόλο παράγοντες όπως:
Η μείωση του ηλιακού φωτός. Η έκθεσή μας σε λιγότερο φως τους χειμερινούς μήνες μπορεί να αποσυντονίσει τους ρυθμούς του σώματός μας. Επίσης, συμβάλλει στην πτώση της σεροτονίνης, του διάσημου πια νευροδιαβιβαστή που ευθύνεται για την καλή μας διάθεση.
Η αναστάτωση στα επίπεδα της μελατονίνης μας. Η μελατονίνη βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου μας και κατ’ επέκταση και της διάθεσής μας, όμως στην αλλαγή των εποχών τα επίπεδά της διαταράσσονται.
Το επιβαρυμένο ιστορικό. Τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό της διαταραχής ή κατάθλιψη άλλης μορφής ή διπολική διαταραχή είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν τα συμπτώματα και ίσως και με μεγαλύτερη ένταση.
Φύλο και ηλικία. Οι γυναίκες και οι νεαρότεροι (18-30 ετών) ενήλικες φαίνεται ότι είναι πιο επιρρεπείς από τους άντρες και τους μεγαλύτερους ενήλικες.
Τόπος διαμονής. Οι άνθρωποι που ζουν σε περιοχές μακριά από τον Ισημερινό (πολύ βόρεια ή πολύ νότια) φαίνεται ότι υποφέρουν συχνότερα από εποχική κατάθλιψη ίσως εξαιτίας της υπερβολικής ηλιοφάνειας τους καλοκαιρινούς μήνες και της υπερβολικής έλλειψής της τον χειμώνα.
Τι επιπτώσεις έχει
Τα συμπτώματα της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής , όπως είναι αναμενόμενο, επηρεάζουν σημαντικά κάθε τομέα της ζωής μας. Από τη δουλειά και τον ελεύθερο χρόνο μας μέχρι τις σχέσεις με τον σύντροφο, τους φίλους και την οικογένειά μας και φυσικά με τον εαυτό μας. Όταν αισθανόμαστε έτσι, είναι πιθανό να αποτραβηχτούμε από τους φίλους μας και να νιώσουμε πολύ μόνοι ή και να κινδυνέψουμε να χάσουμε τους αγαπημένους μας ανθρώπους από τη ζωή μας. Μπορεί επίσης να έχουμε προβλήματα στη δουλειά μας μια και η απόδοσή μας τείνει να πέφτει υπό τέτοιες συνθήκες. Ή να αναπτύξουμε διατροφικές διαταραχές… Η εποχική κατάθλιψη δεν πρέπει να υποτιμάται και να νομίζουμε ότι θα περάσει από μόνη της όταν περάσει κι ο χειμώνας. Όπως συμβαίνει και με τις υπόλοιπες μορφές κατάθλιψης, μπορεί να χειροτερέψει αν δεν αναζητήσουμε την απαραίτητη βοήθεια.
Πώς γίνεται η διάγνωση
Σύμφωνα με το DSM-5, περίπου το 70% των ανθρώπων με κατάθλιψη αισθάνονται χειρότερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα ενώ η κατάστασή τους βελτιώνεται το καλοκαίρι. Ωστόσο για να τεθεί διάγνωση για «καταθλιπτική διαταραχή με εποχικό μοτίβο» όπως αναφέρεται στο DSM-5, θα πρέπει να συμβαίνουν τα εξής:
Τα επεισόδια (διάρκειας δύο εβδομάδων τουλάχιστον το καθένα) να εμφανίζονται μόνο συγκεκριμένη εποχή του χρόνου (φθινόπωρο ή χειμώνα συνήθως) και να υποχωρούν πάλι μία συγκεκριμένη εποχή (π.χ. να εμφανίζονται χειμώνα και να φεύγουν την άνοιξη).
Θα πρέπει να έχουν εκδηλωθεί τουλάχιστον δύο επεισόδια μέσα στα προηγούμενα δύο χρόνια και αυτά τα εποχικά επεισόδια να είναι περισσότερα από τυχόν άλλα καταθλιπτικά επεισόδια που μπορεί να έχουν συμβεί σε άλλη περίοδο του χρόνου.
Τα συμπτώματα δε θα πρέπει να αποδίδονται σε κάποια άλλη αιτία που συμπίπτει με τη συγκεκριμένη εποχή. Π.χ. κάποιος που δουλεύει σεζόν το καλοκαίρι και τον χειμώνα μένει άνεργος και αυτό του προκαλεί άγχος, ανασφάλεια κ.λπ. δεν πληροί τα κριτήρια για εποχική κατάθλιψη καθώς υπάρχει απτός λόγος για τον οποίο αισθάνεται έτσι.
Ωστόσο αν βιώνετε καταθλιπτικά συμπτώματα για πάνω από δύο εβδομάδες οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, καλό είναι να συμβουλεύεστε ούτως ή άλλως κάποιον ειδικό. Όπως κάθε μορφή κατάθλιψης, έτσι και αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί με διάφορους τρόπους.
Τι μπορείτε να κάνετε
Εκμεταλλευτείτε όσο μπορείτε τις ώρες με φως. Έστω και η περιορισμένη έκθεση στον ήλιο μπορεί να ανεβάσει τα επίπεδα της σεροτονίνης σας. Βγείτε για έναν περίπατο, έναν σύντομο καφέ ή αν είστε μέσα ανοίξτε τις κουρτίνες για να μπει όσο περισσότερο φως.
Βάλτε την άσκηση στην καθημερινότητά σας καθώς και η γυμναστική ειδικά σε εξωτερικούς χώρους αυξάνει επίσης τη σεροτονίνη.
Βάλτε χρώμα στη ζωή σας. Τα ανοιχτά χρώματα στα ρούχα, στο σπίτι μας κ.λπ. μπορούν να φτιάξουν τη διάθεσή μας.
Μην απομακρύνετε τους ανθρώπους που μπορούν να σας βοηθήσουν. Φίλοι, συγγενείς, σύντροφος, οι άνθρωποι που μοιράζεστε ένα χόμπι, μια εθελοντική εργασία κ.λπ. μπορούν να γίνουν οι σύμμαχοί σας εναντίον της εποχικής κατάθλιψης με την αποδοχή, την αγκαλιά και την υποστήριξή τους.
Φροντίστε τη διατροφή σας
Η ισορροπημένη διατροφή μπορεί να συνεισφέρει και στην ισορροπία της διάθεσής μας. Υγιεινές τροφές και ένα φυσιολογικό πρόγραμμα γευμάτων μπορούν να βοηθήσουν.
Τεχνικές χαλάρωσης (αναπνοές, διαλογισμός κ.λπ.) που θα σας αποφορτίσουν από το στρες έστω και πρόσκαιρα είναι επίσης ένας τρόπος για να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα.
Ένας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί φυσικά να σας φανεί πολύ χρήσιμος. Η ψυχοθεραπεία (συνήθως επιστρατεύεται η γνωσιακή – συμπεριφοριστική προσέγγιση) αλλά και οι πιθανές συστάσεις για χρήση τεχνητού φωτός ικανού να αναπληρώσει το φυσικό ή και η φαρμακευτική αγωγή σε κάποιες περιπτώσεις μπορούν να βελτιώσουν πολύ την κατάσταση.
Εποχική κατάθλιψη και κορωνοϊός
Όπως είναι αναμενόμενο, οι περιοριστικές συνθήκες (καραντίνα, κοινωνική απομόνωση, κλείσιμο γυμναστηρίων και άλλων υπηρεσιών που συμβάλλουν στην ευεξία και την ανάταση) που επιβάλλει η πανδημία δεν βοηθάνε ειδικά τα άτομα με προβλήματα ψυχικής φύσης. Αντίθετα, μπορεί να επιτείνουν τη συμπτωματολογία. Γι’ αυτό τον λόγο, προτείνεται τα άτομα που αισθάνονται ήδη επιβαρυμένα ψυχολογικά, να οργανωθούν όσο το δυνατόν καλύτερα προκειμένου να ελαττώσουν τις συνέπειες αυτής της αρνητικής συγκυρίας.
Μία «στιβαρή» ρουτίνα με συγκεκριμένες ώρες ύπνου, φαγητού, άσκησης κλπ μπορεί να βοηθήσει πολύ. Επίσης, μια λίστα με τα πράγματα που μπορούν να ελέγξουν και επομένως να κάνουν κάτι προς αυτή την κατεύθυνση. Ακόμα και αν αυτά είναι λίγα ή φαίνονται ασήμαντα, είναι πολύ παραπάνω απ’ όσο νομίζουμε.
Μερικές δραστηριότητες που ίσως σας βοηθήσουν θα μπορούσαν να είναι π.χ. η παρακολούθηση ενός online σεμιναρίου, η ενασχόληση με την κηπευτική, με μία χειροτεχνία, το πλέξιμο , η τακτοποίηση της ντουλάπας σας, ο χορός κ.ο.κ. μπορεί επίσης να βοηθήσει.
akappatou.gr
0 comments :
Post a Comment